Eerder ingezette verbeteringen hebben we in 2024 voortgezet en uitgebouwd. Zo zijn in de Begroting 2025 opnieuw een aantal programma’s ‘zero based’ opgebouwd. In het traject van ‘zero based begroten’ worden relaties tussen ambities, doelstellingen, inspanningen en financiële middelen opnieuw gelegd met als doel een scherper begrotingsprogramma.
Mede naar aanleiding van de Duisenberg onderzoeken is in 2024 een raadswerkgroep opgestart met als doel te kijken hoe we in bestuurlijk-ambtelijke samenwerking kunnen komen tot verbetering van de producten in de planning & controlcyclus om de raad (nog) beter in positie te brengen. Concreet gaat het daarbij om de begroting, de tussentijdse rapportages en het jaarverslag. Een eerste resultaat van dit traject was zichtbaar in de Begroting 2025: bij wijze van pilot zijn de begrotingsprogramma’s S01 Veiligheid, S05 Cultuur, S06 Participatie & Armoedebestrijding en S10 Klimaat en energie op een andere wijze weergegeven. De reacties hierop waren overwegend positief; dit traject hebben we vervolgens doorgezet waarbij we ons in eerste instantie richten op de doorontwikkeling van deze programma’s in de tweede tussentijdse rapportage (Turap 2) van 2025 en daarnaast in de Begroting 2026 minimaal vier andere programma’s vormgeven op de nieuwe wijze.
In 2024 wilden we een traject, gericht op intensivering van de interne sturing en verantwoording, verder vormgeven. Een implementatieplan voorzag onder andere in het per cluster en afdeling bepalen waarop men wil sturen, de vertaling hiervan naar ‘key performance indicators’ (kpi’s) en het ontwikkelen van hierop aansluitende informatie. Als gevolg van andere prioriteiten heeft dit traject vertraging opgelopen; in het vierde kwartaal is dit weer opgepakt.
Rechtmatigheid
Bij de jaarrekening 2023 werd begin 2024 voor het eerst door het college een rechtmatigheidsverantwoording afgegeven. In het verleden zat het oordeel met betrekking tot rechtmatigheid verwerkt in het oordeel van de accountant bij de jaarrekening. Gemeente Arnhem was goed voorbereid op deze ontwikkeling, mede doordat de rechtmatigheidsverantwoording eerder werd aangekondigd voor 2021 en vervolgens 2022. We beschikken hierdoor al enige tijd over een stelsel van interne controles die zijn gericht op toetsing van rechtmatigheid. De uitkomsten van deze controles worden gerapporteerd aan proceseigenaren. Het voor het eerst verstrekken van de rechtmatigheidsverantwoording verliep, ondanks dat landelijke kaders, richtlijnen en formats laat beschikbaar kwamen, relatief soepel. In 2024 hebben we het eerder uitgerolde proces opnieuw uitgevoerd waarmee een betrouwbare basis voor de rechtmatigheidsverantwoording bij de jaarrekening 2024 is gelegd.
In de jaarrekening hebben wij de rechtmatigheidsverantwoording opgenomen met betrekking tot de begrotingsonrechtmatigheden. In de financiële verordening en het normenkader bij het intern controleplan 2024 heeft de gemeenteraad met het college van burgemeester en wethouders afgesproken dat begrotingsonrechtmatigheden vanaf € 549.250 (rapportagegrens) in de paragraaf bedrijfsvoering worden gemeld. Met de gemeenteraad is voorts afgesproken dat inhoudelijke toelichting niet noodzakelijk is als deze begrotingsonrechtmatigheden passen binnen het bestaande beleid of wanneer deze onder de rapportagegrens vallen. Naast deze toelichting gaan wij hieronder in op de bevindingen van het voorwaardencriterium en het misbruik en oneigenlijk gebruik (M&O) criterium.
De in de jaarrekening opgenomen rechtmatigheidsverantwoording is opgesteld volgens de Kadernota rechtmatigheid van de commissie BBV en de financiële- en controleverordeningen van onze gemeente. Daarnaast geldt het door de gemeenteraad op 3 juli 2024 vastgesteld normenkader als toetsingskader voor de rechtmatigheidsverantwoording.
Begrotingscriterium
Het begrotingscriterium heeft betrekking op de grenzen van de baten en lasten in de door de raad geautoriseerde begroting. Het gaat hierbij om de exploitatie, investeringskredieten en de hiermee samenhangende programma’s, waarbinnen de financiële beheershandelingen tot stand komen.
Onderstaand lichten wij de afwijkingen toe vanaf de rapporteringsgrens (€ 549.250). Wij maken hierbij onderscheid in fouten en onduidelijkheden. Ook geven wij aan wat wij doen om de fouten en onduidelijkheden in de toekomst te voorkomen.
Soort | omschrijving | Overschrijding x €1.000 | Fout | Onduidelijkheid | Toelichting | Maatregel |
|---|---|---|---|---|---|---|
A | Programma S00 | Last: € 9.763 | V | n.v.t. | Overschrijdingen zijn passend binnen het beleid van de gemeente, daarom niet verder toegelicht, conform afspraken met de raad. | |
A | Programma S03 | Last: € 504 | V | n.v.t. | ||
A | Programma S06 | Last: € 13.644 | V | n.v.t. | ||
A | Programma S07 | Last: € 11.600 | V | n.v.t. | ||
B | Investeringen | € 0 | n.v.t. | n.v.t. | n.v.t. | n.v.t. |
C | Reserve mutaties | € 0 | n.v.t. | n.v.t. | n.v.t. | n.v.t. |
D | Overige | € 0 | n.v.t. | n.v.t. | n.v.t. | n.v.t. |
De afgelopen periode zijn meerdere initiatieven opgestart die ook bijdragen aan het verminderen en voorkomen van begrotingsonrechtmatigheden in de toekomst. Voorbeelden hiervan zijn het zero-based begroten en de raadswerkgroep voor de doorontwikkeling van de P&C cyclus. Hierdoor komt in de tussentijdse verantwoording de focus meer te liggen op de koppeling tussen doelen en financiën, waarmee overschrijdingen mogelijk eerder aan het licht komen. Daarnaast komen hiermee overschrijdingen als gevolg van de administratieve inrichting aan bod. Met bijvoorbeeld het integreren van de wijkprogamma's in de stedelijke programma's kan de begrotingsonrechtmatigheid van programma S07 dit jaar sterk verminderd worden omdat deze nu wordt veroorzaakt door de administratieve verwerking van kosten.
Voorwaardencriterium
Het voorwaardencriterium heeft betrekking op de eisen die worden gesteld bij de uitvoering van de financiële beheershandelingen. Deze eisen zijn afkomstig uit diverse wet- en regelgeving en hebben betrekking op aspecten als doelgroep, termijn, grondslag, administratieve bepalingen, normbedragen, bevoegdheden, bewijsstukken, recht, hoogte en duur.
Er zijn geen fouten geconstateerd met betrekking tot het voorwaardencriterium.
Misbruik en oneigenlijk gebruik (M&O) criterium
Het misbruik en oneigenlijk gebruik heeft betrekking heeft op het voorkomen, detecteren en corrigeren van misbruik en oneigenlijk gebruik van overheidsgelden en gemeentelijke eigendommen bij financiële beheershandelingen.
Er zijn geen fouten geconstateerd met betrekking tot het M&O criterium.
Auditing en risicomanagement
In 2024 zijn, opnieuw, werkzaamheden en acties uitgevoerd gericht op het vergroten van risicobewustzijn. De inzet is het weloverwogen en bewust laten nemen van risico’s en het benutten van kansen door:
- een nog betere sturing op de maatregelen voor met name de belangrijkste risico's;
- extra aandacht in de vorm van risicosessies voor een aantal grote risicovolle projecten die voldoen aan de hiervoor gestelde criteria;
- ontwikkelen van handreikingen en trainingen risicomanagement voor medewerkers om deze zo goed mogelijk te faciliteren om risico’s expliciet in beeld te kunnen brengen en hierop te sturen.
In samenwerking met griffie en auditcommissie is op 6 maart in een raadskamer aandacht besteed aan het risicomanagement in een gemeente, de relatie met de financiële kengetallen en actuele ontwikkelingen hierin.
Onze accountant heft de raadskamer meegenomen in het belang van wendbaarheid naast weerbaarheid in een gemeentelijke begroting.
In 2024 heeft de focus van risicomanagement meer dan gemiddeld gelegen op het onderdeel gebiedsontwikkeling, uiteraard ingegeven door de impactvolle ontwikkelingen en de beweging naar een actiever grondbeleid.
Ook in 2024 zijn diverse risicotrainingen en –presentaties georganiseerd, zowel voor nieuwe als voor bestaande medewerkers.
Artikel 213a onderzoeken
In de Begroting 2024 is aangekondigd dat het college in 2024 minimaal één onderzoek zal uitvoeren dat gekwalificeerd kan worden als artikel 213a onderzoek en de raad hierover zal informeren. Onderzoeken die in 2024 zijn uitgevoerd en als zodanig kwalificeren, zijn de evaluatie Burgerparticipatie 2023 (‘Onderzoeksrapport Evaluatie Burgerparticipatie 2023’, 23-1-2025. Document Arnhem - Bijlage 1 - Raadsbrief 'Onderzoeksrapport Evaluatie Burgerparticipatie 2023', d.d. 23-01-2025 - iBabs Publieksportaal), de evaluatie burgerberaad Afval (Raadsbrief ‘Externe evaluaties Burgerberaad Afval’, 22-1-2025. Externe evaluaties Burgerberaad Afval Arnhem - iBabs Publieksportaal) en de pilot Staatscommissie tegen discriminatie en racisme (Raadsbrief ‘Pilot Staatscommissie tegen discriminatie en racisme’, 4-2-2025. Pilot Staatscommissie tegen discriminatie en racisme Arnhem - iBabs Publieksportaal).